Tâm lý bầy đàn trong chứng khoán: Khi đám đông dẫn lối đầu tư

Yến Thanh
Tâm lý bầy đàn trong chứng khoán khiến nhà đầu tư dễ hành động theo đám đông thay vì phân tích độc lập. Hiểu rõ cơ chế này giúp kiểm soát cảm xúc và giảm rủi ro.
Trong các phiên giao dịch đầy biến động, nhiều nhà đầu tư cá nhân rơi vào trạng thái lưỡng lự: nên bán để cắt lỗ hay giữ lại vì sợ mất cơ hội hồi phục? Những quyết định tưởng như độc lập ấy lại thường bị chi phối bởi dòng cảm xúc tập thể - một hiện tượng quen thuộc trong thị trường: tâm lý bầy đàn trong chứng khoán.

Không ít người, khi mất phương hướng, đã chọn cách nhìn vào hành vi của đám đông như một chỉ dẫn an toàn. Nhưng câu hỏi đặt ra là: liệu đám đông có luôn đúng?
Đám đông: Chỗ dựa tâm lý hay chiếc bẫy vô thức?
Hiện tượng lan rộng trong thị trường tài chính
Tâm lý bầy đàn trong chứng khoán là hiện tượng khi quyết định mua – bán không còn dựa trên phân tích cá nhân mà chủ yếu bị ảnh hưởng bởi hành vi của số đông.
Hiện tượng này trở nên phổ biến hơn trong giai đoạn thị trường tăng nóng hoặc sụt giảm mạnh, khi tâm lý hưng phấn hoặc hoảng loạn dễ dàng lan rộng như hiệu ứng domino.
Một dạng thiên kiến theo Kinh tế học Hành vi Ứng dụng
Theo góc nhìn của Kinh tế học Hành vi Ứng dụng, đây là một dạng thiên kiến nhận thức – khi nhà đầu tư lựa chọn hành động giống số đông để cảm thấy an toàn, thay vì tin vào phân tích và dữ liệu của chính mình.
Sự đồng thuận này, nếu thiếu nền tảng cơ bản, có thể dẫn tới các bong bóng giá tài sản, nơi cổ phiếu bị đẩy lên vượt xa giá trị thực và sụp đổ khi niềm tin mất đi.
Hiệu ứng lan truyền và vòng lặp hành vi tài chính
Thói quen phản ứng theo môi trường xung quanh
Nghiên cứu trong lĩnh vực “Giải mã các hành vi tài chính vô thức” cho thấy nhà đầu tư thường bị ảnh hưởng bởi tin đồn, dòng tiền lớn hoặc động thái từ những tài khoản có sức ảnh hưởng trên thị trường. Khi chứng kiến cổ phiếu tăng trần liên tiếp hay bị bán tháo, nhiều người sẽ hành động tương tự, ngay cả khi không hiểu rõ lý do đằng sau biến động.
Hiệu ứng xác nhận càng làm sai lệch nhận định
Tâm lý này càng được khuếch đại bởi hiệu ứng xác nhận (confirmation bias) -khi nhà đầu tư chỉ chú ý đến các thông tin ủng hộ cho quan điểm sẵn có, đồng thời bỏ qua những tín hiệu trái ngược. Vòng lặp đó dẫn đến chu kỳ hành vi cảm tính, dần xa rời nguyên tắc đầu tư và khó kiểm soát rủi ro.
Tâm lý tiếc nuối khi bán cổ phiếu và hệ quả dây chuyền
Khi cảm xúc lấn át phân tích

Một yếu tố tâm lý khác tác động mạnh đến hành vi nhà đầu tư là tâm lý tiếc nuối khi bán cổ phiếu.
Không ít người cảm thấy day dứt khi bán ra rồi chứng kiến cổ phiếu tiếp tục tăng, hoặc giữ lại thì giá giảm sâu. Sự tiếc nuối ấy dễ dẫn đến hành vi phòng vệ, như giữ cổ phiếu lỗ quá lâu, hoặc bắt đáy thiếu cân nhắc.
Tìm hiểu thêm về cơ chế tâm lý tiếc nuối khi bán cổ phiếu tại đây.
Khi tiếc nuối kết hợp với tâm lý bầy đàn
Kết hợp với tâm lý bầy đàn trong chứng khoán, sự tiếc nuối càng trở nên nguy hiểm. Nhiều nhà đầu tư không rút ra bài học từ trải nghiệm cá nhân mà lại tìm đến đám đông như một cách “chia sẻ trách nhiệm”.
Họ cảm thấy yên tâm hơn nếu sai cùng với số đông, thay vì một mình đối diện với sai lầm.
Xây dựng điểm tựa lý trí giữa sóng cảm xúc
Thiết lập cơ chế kiểm soát hành vi
Việc nhận diện các thiên kiến hành vi không nhằm chỉ trích bản thân, mà để thiết lập một cơ chế tự giám sát trước khi ra quyết định. Viết nhật ký đầu tư, rà soát giả định trước giao dịch, hoặc đặt ra nguyên tắc cắt lỗ rõ ràng là các công cụ hữu ích để giảm ảnh hưởng từ cảm xúc.
Vai trò của Kinh tế học Hành vi Ứng dụng
Kinh tế học Hành vi Ứng dụng không mang lại công thức đầu tư thành công tức thời, nhưng giúp giải thích vì sao nhà đầu tư lại hành động như vậy trong những hoàn cảnh cụ thể, từ đó hỗ trợ quá trình điều chỉnh hành vi theo hướng dài hạn, hợp lý hơn.
Kết luận:
Trong môi trường thị trường đầy biến động, tâm lý bầy đàn trong chứng khoán không chỉ là phản ứng tự nhiên mà còn là một bài toán khó, ngay cả với nhà đầu tư giàu kinh nghiệm.
Việc kiểm soát các động lực hành vi vô thức là bước đầu tiên để thoát khỏi vòng xoáy cảm tính.
Cuối cùng, trong đầu tư, đôi khi điều khó nhất không phải là chọn đúng mã cổ phiếu, mà là giữ được sự bình tĩnh trước làn sóng cảm xúc từ đám đông. Bởi người chiến thắng không phải lúc nào cũng là người phản ứng nhanh nhất, mà là người kiên định và lý trí nhất.
Nguồn: Pnguy03/ Etoday
Cùng cộng đồng
💡 Trong khi thế giới chạy đua CBDC (tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương), Việt Nam cũng không đứng ngoài cuộc. Và bất ngờ chưa, Viettel cùng MobiFone – hai “ông lớn” viễn thông – chính thức được Ngân hàng Nhà nước giao nhiệm vụ nghiên cứu. Xem thêm

📌 Từ ngày 10/10, Ngân hàng Á Châu (ACB) chính thức tái khởi động mảng kinh doanh vàng sau nhiều năm tạm dừng. Không chỉ dừng ở giao dịch, ACB còn tung ra thương hiệu vàng miếng riêng – trở thành ngân hàng đầu tiên “dám chơi” trong cuộc đua vàng miếng. Xem thêm

👉 Bão số 10 (Bualoi) vừa quét qua để lại thiệt hại nặng nề, và Vingroup đã lập tức “ra tay” với gói cứu trợ 500 tỷ đồng – triển khai ngay trong ngày 1/10, không chần chừ một phút nào. Xem thêm

👉 VinFast của Tỷ phú Phạm Nhật Vượng vừa ký Biên bản ghi nhớ (MoU) với Ngân hàng Nhà nước Ấn Độ (SBI) – ngân hàng lớn nhất nước này. Thỏa thuận này giúp hệ thống đại lý độc quyền của VinFast tại Ấn Độ dễ dàng tiếp cận vốn ưu đãi để… bứt tốc. Xem thêm

👉 Cục Thuế TP.HCM vừa công bố danh sách 1.890 cá nhân & DN nợ thuế, tổng số tiền “khủng” hơn 2.400 tỷ đồng tính đến cuối tháng 8/2025. Xem thêm

Trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước cơ hội chuyển mình mạnh mẽ nhờ ứng dụng công nghệ cao, vai trò của các tổ chức tài chính không chỉ dừng lại ở cung cấp vốn, mà còn trở thành mắt xích quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh, dẫn dắt dòng vốn vào những mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống của cộng đồng. Xem thêm

Bộ Tài chính vừa tung dự thảo nghị định mới về cá cược đua ngựa, đua chó và bóng đá quốc tế. Điểm đáng chú ý: doanh nghiệp bắt buộc phải trả thưởng ít nhất 65% doanh thu bán vé cho từng sản phẩm đặt cược.🎰🎰🎰 Xem thêm

Sau Thế Giới Di Động, giờ đến PNJ cũng bắt tay với hệ sinh thái ông Vượng để đưa xe điện, taxi điện và trạm sạc vào hệ thống của mình. Trang sức lấp lánh nay sánh đôi cùng “điện xanh”. Xem thêm

💥😎Bộ Tài chính vừa đề xuất nới mức đặt cược bóng đá quốc tế từ 1 triệu/sản phẩm lên 10 triệu/ngày. Quy định mới sẽ “khoá van” người chơi nhưng cũng mở ra cánh cửa lớn cho doanh nghiệp cá cược hợp pháp. Xem thêm

Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank, HOSE: SSB) vừa chính thức ra mắt sản phẩm SeAShop - Vay kinh doanh tín chấp, nhằm hỗ trợ nhóm hộ kinh doanh và các chủ cửa hàng online có nhu cầu mở rộng vốn lưu động với ưu đãi lãi suất chỉ từ 1,08%/tháng, cố định trong suốt kỳ vay. Xem thêm

Từ 2 nhà máy đã vận hành, LG Innotek tiếp tục “bành trướng” ở Hải Phòng với dự án nhà máy thứ ba, nhờ cú hích vốn vay 200 triệu USD từ Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC).💥 Xem thêm

💥Từ xe điện, thành phố thông minh đến điện mặt trời – Vingroup mở thêm chương mới trong hành trình xanh ở Đông Nam Á😎 Xem thêm

Cùng tận hưởng đại tiệc săn sale trên Website/ Ứng dụng Shopee với Thẻ tín dụng quốc tế BAC A BANK MasterCard. Xem thêm

Giữa lúc cộng đồng mạng còn chưa hết xôn xao vụ “tổng tài” ra lệnh đánh người ở quán cafe Times City, thì chưa đầy 24h danh tính đã lộ sạch. Hoá ra vị “tồng đài” này là chủ một công ty dạy làm giàu với… vốn điều lệ vỏn vẹn 3 tỷ. Số vốn thậm chí còn chẳng bằng chiếc đồng hồ của vị phụ huynh, cũng chính là chủ quán cafe. Xem thêm

Khu công nghiệp Tân Trào ở Kiến Hưng (Hải Phòng), vốn đầu tư hơn 4.000 tỷ, Quy mô dự án: 227 ha chuẩn bị được khởi công rồi đấy ạ. Phen này Hải Phòng lại tha hồ đón sóng đầu tư vốn FDI lớn rồi! Xem thêm

Ngão nghễ Việt Nam: nổi bật với Viettel vươn lên top 3🎉🎉🎉 Xem thêm

Đang quan tâm
Xem thêm
Có thể bạn biết
Xem tất cả
Nguyễn Mạnh Hùng

Nguyễn Anh

Nguyễn Hải Trung

Lê Thanh Minh
